Oligopol to sytuacja, w której jedna firma kontroluje duży segment rynku. Istnieje wiele sposobów występowania oligopolu, w tym monopole naturalne i regulacje antymonopolowe. Najczęstsze formy to załamana krzywa popytu, monopol naturalny i monopol spowodowany regulacjami rządowymi.
Monopol naturalny
Monopol naturalny to termin używany do opisu rynku, na którym tylko jedna firma jest w stanie produkować lub dostarczać określony produkt lub usługę. Monopole naturalne powstają często dzięki korzyściom skali. Te korzyści skali pozwalają pojedynczej firmie produkować lub dostarczać produkt po wyższej cenie niż firmy konkurencyjne. W większości przypadków monopol naturalny jest regulowany przez rząd.
Monopole naturalne można znaleźć w wielu branżach. Są one szczególnie rozpowszechnione w branżach, które wymagają dużych inwestycji w infrastrukturę. Przykładem mogą być koleje, wytwarzanie energii wodnej, gazociągi i ropociągi oraz kable dystrybucyjne energii elektrycznej.
Monopol naturalny może być trudny do osiągnięcia. Koszty związane z budową wymaganej infrastruktury są tak wysokie, że konkurencyjna firma nie może sobie pozwolić na wejście na rynek. Co więcej, konkurencja doprowadziłaby do nieekonomicznego powielania zasobów i wysokich kosztów dla konsumentów.
Naturalne monopole są najczęściej spotykane w branżach wymagających dużych inwestycji w infrastrukturę, takich jak koleje czy rurociągi naftowe i gazowe. Firmy oferujące usługi takie jak woda, prąd i ścieki również są naturalnymi monopolistami.
W niektórych branżach monopol naturalny może tworzyć zachęty do efektywności. Na przykład monopol naturalny może wytwarzać produkty lepszej jakości po niższych kosztach.
Krzywa popytu
Krzywa popytu to model, który można wykorzystać do zrozumienia zachowania firm w oligopolu. Pokazuje on, że w oligopolu istnieje współzależność.
Dlatego na rynkach oligopolistycznych ceny mają tendencję do utrzymywania się na stałym poziomie. Firmy nie mogą konkurować ceną, ponieważ mają niewielką motywację do podnoszenia lub obniżania cen. Zamiast tego muszą używać innych środków, aby zwiększyć udział w rynku.
Oligopol to rynek, na którym jest dwóch producentów tego samego dobra. Jeśli jeden z producentów obniży cenę, pozostałe firmy pójdą za jego przykładem. Jeśli jednak podniesie cenę, pozostałe firmy nie pójdą w jego ślady.
W załamanej krzywej popytu, ilość żądana wzrasta w mniejszym stopniu niż obniżka ceny. Na rynkach oligopolistycznych ceny są zazwyczaj nieelastyczne, mimo zmian kosztów.
Krzywa popytu z załamaniem składa się z dwóch głównych części: części elastycznej, która znajduje się poniżej obowiązującej ceny i części nieelastycznej, która znajduje się powyżej obowiązującej ceny. Sztywność cen jest również znana jako zmowa.
Krzywa załamania popytu to model opracowany przez amerykańskiego ekonomistę Paula Sweezy’ego. Podkreślił on, że sztywność cen w oligopolu jest spowodowana dużą współzależnością firm.
Na przykład, jeśli firma na rynku oligopolu próbuje podnieść swoją cenę, inne firmy nie pójdą za jej przykładem. W odpowiedzi obniżą ceny, aby utrzymać swój udział w rynku.
Regulacja antymonopolu
Oligopole to koncentracje rynkowe, które są na tyle skoncentrowane, że stanowią potencjalne zagrożenie dla konkurencji i dobrobytu konsumentów. Mogą uniemożliwiać innym firmom wejście na rynek, ograniczać podaż, podnosić ceny i utrudniać innowacje.
Obecnie oligopole są regulowane niemal wyłącznie w sposób reaktywny. Organy antymonopolowe często nakładają ograniczenia na ekspansję oligopolu poprzez fuzje i przejęcia. Istniejące regulacje dotyczące oligopoli nie uwzględniają jednak wpływu koncentracji rynku na konkurencję.
Regulatorzy antymonopolowi powinni rozważyć nałożenie na oligopolistów obowiązku ujawniania informacji w większym zakresie. Wynika to z faktu, że wysoka koncentracja rynku może prowadzić do efektu dźwigni i zmowy. Bardziej prewencyjne podejście do regulacji oligopoli polegałoby na utrzymaniu okresowego nadzoru nad rynkami o wysokiej koncentracji.
Chociaż regulacja oligopoli jest ważna, trudno jest monitorować stopień koncentracji rynku. Oligopole mogą istnieć z powodu przywilejów prawnych, wysokich kosztów wejścia na rynek lub platformy, która zyskuje na wartości wraz z większą liczbą klientów.
Rządy mogą reagować na oligopole za pomocą praw przeciwko ustalaniu cen, zmowom i zachowaniom monopolistycznym. Jednak prawa te nie są kompleksowe i mają ograniczony zakres. Idealnym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie przez organy regulacyjne bardziej agresywnych zasad ujawniania informacji i dążenie do otwarcia silnie skoncentrowanych rynków na większą konkurencję.
Administracja Obamy egzekwuje prawa antymonopolowe, aby zwalczać zachowania monopolistyczne i sprostać wyzwaniom nowych branż. Nadal jest wiele do zrobienia, aby wzmocnić przepisy, ale należy skupić się na transformacji przepisów, a nie na ich zaostrzeniu.